RODZINNA PIECZA ZASTĘPCZA

Kiedy mówimy o pieczy zastępczej?!

Piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez rodziców. Jest ona sprawowana w formie rodzinnej i instytucjonalnej. Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu lub w przypadku pilnej konieczności na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, na podstawie umowy zawartej między rodziną zastępczą, a starostą. W takim wypadku o zawartej umowie zawiadamia się niezwłocznie sąd.

Jak zostać rodziną zastępczą?

Rodziną zastępczą nie może być każdy.

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone osobom, które:

• posiadają odpowiednie warunki mieszkaniowe;
• dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej,
• nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona,
• wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego,
• nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych,
• są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniami o braku przeciwwskazań zdrowotnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, wystawionymi przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej,
• przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• zapewniają odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym:
  rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego,
  właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,
  wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

Kandydaci pragnący pełnić tę funkcję zobowiązani są przedłożyć następujące dokumenty w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie:

• zaświadczenie o zatrudnieniu i zarobkach;
• opinię lekarza rodzinnego o braku przeciwwskazań do pełnienia funkcji rodziny zastępczej;
• zaświadczenie o stanie zdrowia psychicznego i braku uzależnień;
  formularz zgłoszeniowy dla kandydatów na rodziców zastępczych (plik do pobrania);
• akt małżeństwa, a osoba samotna akt urodzenia;
• zaświadczenie o niekaralności.

Ponadto przeprowadzane są szkolenia, testy psychologiczne badające kompetencje wychowawcze i motywacje kandydatów. Bardzo istotne są predyspozycje osobowościowe, odpowiedzialność, wrażliwość, cierpliwość i świadomość tymczasowości rodziny zastępczej, a co za tym idzie gotowość do rozstania z dzieckiem. Rodzina zastępcza sprawuje całodobową opiekę nad dzieckiem i ściśle współpracuje z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej.

Ustawa o Wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. wyróżnia następujące formy rodzinnej pieczy zastępczej:

• rodziny zastępcze spokrewnione – tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka;
• rodziny zastępcze niezawodowe – tworzą małżonkowie lub osoba niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka. W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów;
• rodziny zastępcze zawodowe – tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka.

Rodziny zawodowe dzielimy na:

• zawodowe pełniącą funkcję pogotowia rodzinnego;
• zawodowe specjalistyczne.

Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej:

Zarządzeniem Nr 43/2011 Starosty Chodzieskiego z dnia 29 sierpnia 2011 roku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Chodzieży zostało wyznaczone na Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej na terenie powiatu chodzieskiego. W związku z powyższym w Centrum powstał: Zespół do Spraw Rodzinnej Pieczy Zastępczej, w którym miedzy innymi pracuje czterech koordynatorów rodzinnej pieczy zastępcze.

Do zadań koordynatorów należy w szczególności:

• opieka i utrzymywanie stałego kontaktu z rodzinami zastępczymi,
• udzielanie pomocy rodzinom zastępczym w realizacji zadań wynikających z pieczy zastępczej,
• przygotowanie, we współpracy z asystentem rodziny i odpowiednio rodziną zastępczą planu pomocy dziecku,
• pomoc rodzinom zastępczym w nawiązaniu wzajemnego kontaktu,
  zapewnienie rodzinom zastępczym dostępu do specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym psychologicznej, reedukacyjnej i rehabilitacyjnej,
• zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających,
• udzielenie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej,
• przedstawienie corocznego sprawozdania z efektów pracy organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej.

Do obowiązków koordynatora oprócz powyższych zadań, należy także prowadzenie stosownej dokumentacji, rejestrów i innych dokumentów wskazanych przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. Praca koordynatora polega przede wszystkim na pomocy w nawiązywaniu pozytywnych relacji między członkami rodziny, monitorowaniu sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dzieci oraz wspieraniu rodziny w wypełnianiu przez nią funkcji rodziny zastępczej. Podczas realizacji swoich zadań, każdy koordynator jest w stałym kontakcie bezpośrednim i telefonicznym z rodzinami zastępczymi. Spotkania z rodzinami zastępczymi odbywają się nie rzadziej niż raz w miesiącu zarówno w miejscu zamieszkania rodziny zastępczej, a także w Centrum, w zależności
od stwierdzonych i zgłoszonych potrzeb. Ponadto koordynator współpracuje z sądem, placówkami edukacyjnymi, służbą zdrowia i innymi instytucjami współpracującymi i działającymi na rzecz dziecka i rodziny zastępczej.

Rodzaj i wysokość świadczenia przysługującego rodzinie zastępczej na pokrycie kosztów utrzymania dziecka określa Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. (tj. Dz.U. z 2020 poz. 821 z późn. zm.).

W dniu 10 marca 2021 r. weszło w życie Obwieszczenie Ministra Rodziny i Polityki Ppołecznej w sprawie wysokości kwot świadczeń przysługujących rodzinie zastępczej
i prowadzącemu rodzinny dom dziecka oraz wysokości pomocy dla osoby usamodzielnianej (M.P. z 2021 r. poz. 282)

Rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka na każde umieszczone dziecko przysługuje świadczenie na pokrycie kosztów jego utrzymania, nie niższe niż kwota:

1. 746,00 zł miesięcznie – dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej spokrewnionej;
2. 1.131,00 zł miesięcznie – dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej.

Od 1 kwietnia 2016 r. rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka, na każde umieszczone dziecko do ukończenia 18 roku życia przysługuje również dodatek w wysokości świadczenia wychowawczego zwanego „dodatkiem wychowawczym.” (Rodzina 500+)
w wysokości 500,00 zł miesięcznie.

Rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka na dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje dodatek nie niższy niż kwota 227,00 zł miesięcznie na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania tego dziecka.

W przypadku osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, rodzinie zastępczej przysługuje świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka oraz dodatki, jeżeli nadal przebywa w tej rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka za zgodą odpowiednio rodziny zastępczej, prowadzącego rodziny dom dziecka albo dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej, nie dłużej jednak niż ukończenia 25 roku życia, jeżeli:

1. uczy się:

• w szkole,
• w zakładzie kształcenia nauczycieli,
• w uczelni,
• u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego.

2. legitymuje się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i uczy się:

• w szkole,
• w zakładzie kształcenia nauczycieli,
• w uczelni,
• na kursach, jeśli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielnienia,
• u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego.
  

Zgodnie z art. 38 ustawy, dyrektor powiatowego centrum pomocy rodzinie powiatu zobowiązanego do finansowania pobytu dziecka w pieczy zastępczej, po zasięgnięciu opinii asystenta rodziny,
a w przypadku gdy rodzinie dziecka nie został przydzielony asystent rodziny – po zasięgnięciu opinii podmiotu organizującego pracę z rodziną, może dochodzić na rzecz dziecka przebywającego w pieczy zastępczej świadczeń alimentacyjnych.

Dyrektor powiatowego centrum pomocy rodzinie powiatu obowiązanego do finansowania pobytu dziecka w pieczy zastępczej jest zobowiązany dochodzić świadczeń alimentacyjnych, w przypadku gdy od umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej upłynął rok.

Rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka starosta może przyznać:

1. Dofinansowanie do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dziecka w wieku od 6 do 18 roku życia – raz w roku;
2. Świadczenie na pokrycie:

• niezbędnych wydatków związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka (jednorazowo),
• wydatków związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki (jednorazowo lub okresowo).
  

Rodzina zastępcza niezawodowa i zawodowa może otrzymywać środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym na przez rodzinę zastępczą niezawodową albo zawodową na czynsz, opłaty z tytułu najmu, opłaty za energię elektryczną i cieplną, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami eksploatacji, obliczonym przez podzielenie łącznej kwoty tych kosztów przez liczbę osób zamieszkujących w tym lokalu lub domu jednorodzinnym i pomnożenie przez liczbę dzieci i osób, które osiągnęły pełnoletność w pieczy zastępczej umieszczonych w rodzinie zastępczej wraz z osobami tworzącymi tę rodzinę zastępczą. Rodzinie zastępczej zawodowej starosta może raz do roku przyznać świadczenie na pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego.

Prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymuje środki finansowe na:

1. utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka, w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez rodzinny dom dziecka na czynsz, opłaty z tytułu najmu, opłaty za energię elektryczną i cieplną, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne oraz związanym z kosztami eksploatacji, obliczonym przez podzielenie łącznej kwoty tych wydatków przez liczbę osób zamieszkujących w tym lokalu lub domu jednorodzinnym i pomnożenie przez liczbę dzieci i osób, które osiągnęły pełnoletność w pieczy zastępczej umieszczonych w rodzinie zastępczej wraz z prowadzącymi rodzinny dom dziecka;
2. pokrycie niezbędnych kosztów związanych z remontem lub ze zmianą lokalu w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka – do wysokości środków określonych w umowie;
3. pokrycie innych niezbędnych i nieprzewidzianych kosztów związanych z opieką i wychowaniem dziecka lub funkcjonowaniem rodzinnego domu dziecka – do wysokości środków określonych w umowie.
   
   Rodzinie zastępczej zawodowej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż kwota 2.000,00 zł miesięcznie. Rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcje pogotowia rodzinnego przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż kwota 2.600,00 zł miesięcznie.
   W przypadku, gdy rodzina zastępcza zawodowa lub prowadzący rodzinny dom dziecka nie sprawuje opieki nad dzieckiem z powodu umieszczenia dziecka w domu pomocy społecznej, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii zapewniającym całodobową opiekę, specjalnym ośrodku wychowawczym albo opuszczenia rodziny zastępczej zawodowej lub rodzinnego domu dziecka przez ostatnie powierzone dziecko, rodzina zastępcza zawodowa oraz prowadzący rodzinny dom dziecka za okres pozostawania w gotowości do czasu powrotu dziecka z ww. jednostek lub przyjęcia kolejnego dziecka otrzymują wynagrodzenie w wysokości 80% dotychczas otrzymywanego wynagrodzenia.

Rodzina zastępcza zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego , w której przebywa przez okres dłuższy niż 10 dni w miesiącu kalendarzowym więcej niż 3 dzieci lub co najmniej jedno dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności albo umieszczone na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, otrzymuje dodatek w wysokości 20% otrzymywanego wynagrodzenia.

Rodzina zastępcza zawodowa oraz prowadzący rodzinny dom dziecka, za czas sprawowania funkcji rodziny pomocowej, otrzymuje świadczenie w wysokości nie niższej niż 20% otrzymywanego wynagrodzenia miesięcznie, tj. 400,00 zł.

Na terenie powiatu chodzieskiego (na dzień 26 maja 2021 r.) funkcjonuje:

37 rodzin spokrewnionych, w których przebywa 52 dzieci,
19 rodzin niezawodowych, w których przebywa 27 dzieci,
1 rodzina zawodowa, w której przebywa 3 dzieci,
1 rodzina zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego, w której przebywa 4 dzieci.